WORKSHOPS inhoud

WORKSHOP 1
Carl Tolef Solberg
The potential of ethics support from ethics committees in priority setting work

Following his plenary lecture, Carl Tollef Solberg will focus further on the potential of ethics support when dealing with scarcity and priority setting, particularly the role of ethics committees therein. What has been done already? How should they do ethics support for priority setting? What are the core challenges? What should ethics support not do? In this interactive workshop, after a short introduction to the practice of Norwegian ethics committees, we will focus on the participants’ experiences, ideas, challenges, and questions. Together, we will explore possibilities of advancing priority-setting ethics support and building bridges between theory and practice.

WORKSHOP 2 (meer info volgt)
Tom Grosveld
Onze obsessie met efficiëntie

WORKSHOP 3 (meer info volgt)
Drs. Theo A.R. de Zwart MA, M.Ed.
Moreel Beraad: in tijden van schaarste

De Covid-19 pandemie heeft niet enkel de noodzaak van een cultuuromslag bloot gelegd, maar ook de werkvloer geconfronteerd met het probleem van de schaarste in de zorg (beperkte beschikbaarheid bij verdeling van zorg). Zorgprofessionals werden geconfronteerd met patiënten die alleen moesten sterven. Verpleeghuisbewoners kregen geen bezoek en werden geïsoleerd van anderen. Het zijn enkele feiten uit een hele rits situaties met morele dilemma’s. Morele stress was het gevolg. Het moreel beraad werd vaker ingezet. De ethiek is hierdoor meer gaan leven, en dat is geen overbodige luxe.

Tijdens deze workshop krijgt u een inleidende uitleg over ‘schaarste en het principe van rechtvaardiging’ in combinatie met ethiek en hoe je dit gestructureerd bespreekbaar kan maken in een moreel beraad. Een moreel beraad voer je om lastige kwesties gestructureerd bespreekbaar te maken in een veilige omgeving. Daardoor wordt het ethisch bewustzijn van de deelnemende professionals vergroot. Er worden zo betere besluiten genomen, op basis van heldere en zuivere argumenten.

Een veelgebruikt stappenplan voor moreel beraad (‘dilemmamethode’; VU Medisch Centrum te Amsterdam) wordt in deze workshop toegepast op het onderwerp van het NEON Congres: ‘Over tekorten in de zorg en het antwoord van de ethiek’.

In deze workshop wordt tijdens een moreel beraad verder ingezoomd op ethische dilemma’s bij beslismomenten voor de patiënt, cliënt, naasten en zorgprofessionals als er sprake is van schaarste en wanneer het principe van rechtvaardigheid in het geding komt. Hierbij worden ook algemene tips gegeven voor het houden van een moreel beraad. 

Aan de hand van behoeften van de deelnemers en als de tijd het toelaat, kan ook een ander gespreksmodel (zorg-ethisch gespreksmodel) geïntroduceerd worden en toegepast op de casus. 

Bio:
Drs. Theo de Zwart is geestelijk verzorger, medisch ethicus en docent/supervisor (LVSC) in de Anna Zorggroep in Geldrop/Eindhoven (ziekenhuis, revalidatiezorg, hospice en verpleeghuis). Daarnaast is Theo verpleegkundige (BIG), docent ‘Moreel Beraad en Morele Counseling’ en heeft hij een eigen Organisatie- en Adviesbureau Harpal in Arnhem in het begeleiden van management en medisch specialisten in ethisch leiderschap en zingeving binnen zorginstellingen. Bij het NEON is Theo lid van het Bestuur en bekleed de functie van penningmeester.

 

 

WORKSHOP 4
Froukje Weidema
Intervisie moreel beraad

Een workshop speciaal voor gecertificeerd gespreksleiders moreel beraad waarin je nog eens lekker opgefrist wordt over: de discipline in een moreel beraad, hoe die dienstbaar is aan de veiligheid van het gesprek, hoe je een goed dilemma formuleert. Hoe je afzijdig blijft van de inhoud, wat elementen zijn voor een openhartig gespreksklimaat, hoe je de flap-over gebruikt in moreel beraad en andere vragen die jou als gespreksleider bezighouden. Graag bied ik je vanuit de School voor Dialoog richtingen voor de beantwoording van dergelijke vragen. Weet je dus heel welkom om aan te sluiten!

WORKSHOP 5
Wim Dubbink en José Krijnen
Werkcollege Rechtvaardigheid en Billijkheid in de zorg 
     

In tijden van schaarste is het des te belangrijker om de middelen adequaat te verdelen. Patiënten zijn en voelen zich gelijkwaardig aan elkaar en eisen een gelijke behandeling. Maar wat houdt een gelijke behandeling precies in? Het is een oude wijsheid dat een fixatie op gelijke behandeling zal leiden tot de grootst mogelijke ongelijkheid. Een begrippenpaar dat in deze context relevant wordt is dat tussen rechtvaardigheid en billijkheid. Rechtvaardigheid vereist gelijkheid en rekening houden met relevante verschillen. De billijkheid vereist dat we binnen het streven naar gelijkheid ook rekening houden met elk specifiek geval en dus met alle uitzonderingen. Het onderscheid tussen het rechtvaardige en het billijke kan relevant zijn in de huidige context van schaarste. Enerzijds omdat we dan meer ruimte kunnen creëren om rekening te houden met uitzonderingen; anderzijds omdat we dan een argument hebben om – in voorkomende gevallen – géén rekening te houden met uitzonderingen en toch te kunnen zeggen dat ons handelen niet onrechtvaardig is (maar mogelijk wel onbillijk). In dit werkcollege gaan we hier dieper op in.

Er kleven echter wel nadelen, beperkingen en voorwaarden aan de mogelijkheid rekening te houden met het billijke. De bepaling van wat billijk is, zal altijd veel subjectiever zijn dan het rechtvaardige, precies omdat het de uitzondering betreft. Daarom kwam de bepaling van het billijke vroeger ook toe aan de soeverein (en niet de rechter). Wie vond dat de rechter hem of haar onrechtvaardig had behandeld omdat er onvoldoende rekening werd gehouden met zijn of haar specifieke situatie, kon een beroep doen op de soeverein voor clementie of een genade oordeel (met andere woorden: de billijkheid). Hoe kun je een beroep doen op het billijke zonder externe autoriteit? Zo niet, hoe moeten we dan binnen de grenzen van het rechtvaardige omgaan met uitzonderingen? 

Bio: Prof.dr. Wim Dubbink
Wim Dubbink is als hoogleraar Ethiek verbonden aan Tilburg University. Zijn specialisaties zijn organisatie- en bedrijfsethiek, toegepaste ethiek en Kants praktische filosofie. Hij is hoofdredacteur van The Journal of Ethics en is extern lid van de commissie Ethiek van het Elizabeth-Tweesteden Ziekenhuis (ETZ) Tilburg. In die capaciteit ondersteunt en adviseert hij de commissie en is hij actief bij het moreel beraad van het ETZ.

Drie recente publicaties zijn Rethinking the Purity of Moral Motive in Business, A_Typology_of_Ethical_Problems en Filosofie van het Lijden. Hij werkt aan een boek met de voorlopige titel “Ethiek als mysterie”. In het boek wil hij laten zien dat door de maatschappelijke differentiatie moraliteit steeds onbegrijpelijker is geworden en daardoor meer en meer scepsis oproept. Goed begrip van moraliteit begint paradoxaal genoeg met de erkenning van haar onbegrijpelijkheid.

Bio: José Krijnen (MA)
José Krijnen werkt als geestelijk verzorger en ethiekondersteuner in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ). Met een achtergrond in Humanistiek, Beeldende Kunst en Zorgethiek brengt José vanuit nieuwsgierige betrokkenheid diverse perspectieven bij elkaar en draagt graag bij aan sociale cohesie met voldoende ademgaten. Momenteel legt zij zich toe op een filosofisch en empirisch geïnspireerd PhD-onderzoek naar integere zorgpraktijken als een kans voor her professionalisering in een context van schaarste.

WORKSHOP 6
Simon Godecharle
Een snelle methodiek voor ethisch overleg

In de zorg zijn er vele ethische vragen. Dit is al een uitdaging op zich. Vandaag wordt die uitdaging nog groter: we werken in tijden van schaarste. Er is een tekort aan personeel, middelen en tijd. Hoe kunnen we in tijden van schaarste toch ethisch leiderschap verder ontwikkelen? Hoe kunnen we mensen terug inspireren? Hoe kunnen we waardegedreven zorg omzetten in echte waardevolle zorg? Waarden worden waardevol als we ze kunnen ervaren: kunnen proeven, ruiken, voelen, horen en zien. Ook de laatste patiënt van die dag heeft recht op waardevolle zorg. Hiervoor is onder meer een gedegen en doortastende ethische afweging van de vragen en dilemma's nodig. Daarom heb ik 'snelle' methode voor ethisch overleg ontwikkeld. Deze methode kan toegepast worden in groep of individueel. Ze neemt gemiddeld tussen de 5 tot 12 minuten in beslag: van vraag naar antwoord. Dankzij mijn meer dan 7 jaar ervaring als beleidsverantwoordelijke op groepsniveau voor het ethisch beleid van de grootste intersectorale zorggroep in België (Emmaüs: algemene ziekenhuizen, psychiatrie, bijzondere jeugdzorg, kinderopvang, ouderenzorg, ouderenzorg; meer dan 7000 werknemers) en de academische achtergrond, is deze methode getest in alle sectoren van de gezondheidszorg en welzijnszorg. Graag vertel ik je er meer over.

Bio:  
Als ethicus en beleidsadviseur inspireer ik professionals, leidinggevenden en vertaal ik trends naar creatie van meerwaarde voor de organisatie. Vanuit mijn jarenlange beleidservaring in alle sectoren van de gezondheidszorg en welzijnszorg maak ik strategische beleidsanalyses met een echte meerwaarde voor de praktijk. Hiervoor breng ik de inzichten van change en lean management samen de kracht en de ethiek. Enthousiasmeren, motiveren, verbindende verhalen vertellen en storytelling zijn mijn drive passie. Ik behaalde een PhD in Biomedical Sciences (Faculteit Geneeskunde, Centrum voor Biomedisch Ethiek en Recht, KU Leuven) en een master Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen (KU Leuven).