SPREKERS plenair
10.30 - 11.00 Martine de Vries
We leven in het Rijk van de Schaarste. Mimetische begeerte, patronen van structureel onrecht en de zoektocht naar eerlijke kansen
Thomas Hobbes zag schaarste al als 'de natuurlijke toestand van de mens’. We lijken niet te ontkomen aan een continue toestand van tekorten. Ook in de zorg hebben en krijgen we op allerlei manieren te maken met schaarste. Er zijn al vele tactieken geprobeerd om die schaarste te verminderen: meer middelen, efficiënter gebruik van bestaande middelen, selectie van behandelingen (prioritering) en selectie van patiënten (rantsoenering). Geen van deze tactieken bracht verlossing. De vraag is ook of een focus op verdeling van middelen uiteindelijk de oplossing zal zijn. Moeten we niet eerst veel meer aandacht besteden aan een fundamentele doordenking van de oorzaken van schaarste en van het uiteindelijk doel van onze gezondheidszorg voor we de schaarse middelen gaan verdelen? In deze voordracht zullen we de focus verleggen van verdeling van de middelen naar de concepten mimetische begeerte en eerlijke kansen op gezondheid (health equity). Daarbij zullen we ook ingaan op het recent verschenen CEG-signalement Code Rood, over langdurige schaarste in de zorg. Voor een duurzame oplossing van het schaarste-probleem is misschien wel een radicale wijziging nodig van de manier waarop we naar gezondheid en gezondheidszorg kijken.
Bio:
Martine de Vries is hoogleraar Normatieve aspecten van de geneeskunde en hoofd van de Sectie Ethiek & Recht in het Leids Universitair Medisch Centrum. Zij is tevens voorzitter van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG), dat recent een signalement uitgaf over langdurige schaarste in de zorg. De Vries was een van de ethici die meedacht over het Draaiboek Code Zwart tijdens de COVID pandemie. Naast haar ethiek-activiteiten is De Vries werkzaam als kinderarts.
11.00 - 11.30 Deelnemers Panel
Andy van Veen
MKA-chirurg en Hoofd-hals oncologisch chirurg
Voorzitter Coöperatie Medisch Specialisten Midden Brabant
ETZ Ziekenhuis Tilburg
Schaarste in de zorg is niet nieuw. Wat wel nieuw is, is dat de capaciteitsproblemen steeds meer voelbaar worden en steeds meer dwingen tot het maken van keuzes. Zorgprofessionals en zorgbestuurders hebben daar kaders voor nodig. Het verdelen van de schaarste brengt ethische dilemma’s met zich mee waar we “hoog-over” over na moeten denken en beleid op kunnen maken. Op micro-niveau (de spreekkamer) kan iedere casus echter een separaat dilemma opleveren waar macro-kaders niet altijd voldoende houvast bieden.
11.45 - 12.15 Dick Willems
Hogedrukethiek. Over de rol van ethiek support bij advisering rondom triage
In 2020 was Dick Willems deel van de groep ethici die door de artsenorganisatie KNMG gevraagd was een richtlijn te bedenken voor ‘code zwart', dat wil zeggen de situatie waarin de COVID-pandemie ervoor zou zorgen dat op de ICs niet genoeg plek meer zou zijn (absolute schaarste) en dus mensen met een goede kans op genezing geweigerd zouden moeten worden. In zijn bijdrage op het NEON-congres gaat het niet om de inhoud van die richtlijn of om triage als zodanig, maar om hoe het was om ethiek support te geven in die hectische tijd, wat de bijdrage van ethiek support wel en niet was of kon zijn, en wat we uit die periode kunnen leren. Ook zal hij stilstaan bij verschillen en overeenkomsten tussen ethiek support bij schaarste op nationaal en institutioneel niveau. Juist de verschillende vormen van druk maakten deze periode interessant: tijdsdruk, organisatorische druk, politieke druk, en druk van de media.
Bio:
Prof.dr. Dick Willems, emeritus hoogleraar medische ethiek, Amsterdam UMC, Universiteit van Amsterdam.
Werkte 15 jaar huisarts en was actief op verschillende gebieden van ethiekondersteuning. Zo was hij lange tijd voorzitter van de ethische commissie patiëntenzorg in het AMC (later AmsterdamUMC), die adviezen geeft aan individuele artsen en verpleegkundigen, morele beraden ondersteunt, en het ziekenhuisbestuur adviseert. Hij was als ethicus lid van twee adviesraden van de overheid, de Gezondheidsraad en de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving. Hij is momenteel adviseur van de sectie medische ethiek van de artsenorganisatie KNMG.
12.15 - 12.45 Carl Tollef Solberg: Ethiekcommissies met een opdracht in Noorwegen
(bijdrage in het Engels)
The ethics of priority setting: From theory to practice
The gap between society’s health needs and resources increases, which gives rise to scarcity. When resources are scarce, we need to set priorities. Priority setting involves the ranking of interventions to ensure that we do the most important things first. This interactive lecture spans from the theory behind the priority setting to the most practical settings in the clinic. We look at the relationship between macro-level priority setting and clinical priority setting. We will also see how cost-effectiveness and the principle of equality are put into effect. A comparison will be made between the Dutch and the Norwegian priority-setting systems. We then explore how ethics support can contribute to strengthening priority-setting work. One example of such support was the Norwegian ethics expert group that provided recommendations to the Norwegian government for how to allocate scarce COVID-19 vaccine doses. We also look at how Norwegian ethics committees are organized and how they cope with priority-setting issues. Lastly, we look at some unresolved ethical tensions in the priority-setting debate. ow HowThis includes the tension between identified versus statistical lives, between being the patient’s advocate and being concerned with the fairness of distribution of resources, and the cynicism of not setting priorities against the cynicism of the priority-setting language.
Bio:
Carl Tollef Solberg is a senior researcher at the Center of Medical Ethics (CME), University of Oslo. He is educated as a medical doctor and a philosopher, with a PhD in medical ethics. Prior to CME, Solberg was a postdoctoral researcher at the Bergen Centre for Ethics and Priority Setting. He has also held positions at the Norwegian Center for Public Health, as well as the Health Services Unit (HØKH) at Ahus University Hospital. In 2017 he won the Sparebank 1 Ringerike-Hadeland talent prize, and in 2022 he received the Zapffe-prize and the Sandsdalen-prize. Priority setting in health care is one of Solberg’s main research interests, and his work spans from theoretical priority setting to implementation of priority setting in clinical settings.